Olie

Portret van een voorname dame met witte handschoenen

Olie op doek, 122 cm x 61 cm, onderaan rechts gesigneerd en gedateerd door ‘A. Engstfeld 1899.’

Dit portret van een dame uit 1899 is het oudste bekende schilderij van Albert Engstfeld. De kunstenaar brengt de aandacht van de waarnemer met behulp van “lichtregie” eerst naar het gezicht van de jonge vrouw en daarna op haar hand, die een witte handschoen vasthoudt. Hoewel het mantelpak nauwelijks afsteekt tegen de donkere achtergrond, duidt de omslachtige schilderwijze van de lichte blouse met de hoge kraag en het decoratieve borduurwerk op een gewisse soevereiniteit en onderstreept het de maatschappelijke positie van de dame.

Dit schilderij werd in het voorjaar van 2013 in Düsseldorf geveild.

Kruiskerk in Reichenberg (Liberec)

Olie op hout, oorspronkelijk 1900, reproductie uit latere periode, 33 cm x 46 cm

Op 5 juni 1900 vond in Reichenberg het huwelijk van Engstfelds broer Hans plaats. De schilder reisde een paar dagen voor deze heugelijke gebeurtenis aan en gaf het bruidspaar het ter plaatste gemaakte schilderij als herinnering cadeau. Dit schilderij is vermist. Bewaard bleef een kleinere aquarel en twee detailstudies, die wellicht als basis dienden voor latere kopieën van het oorspronkelijke olieschilderij.

De hier getoonde versie kreeg het Sudetendeutschen Institut in München in langdurig bruikleen en is een reproductie uit een latere periode. In 1920 vermeldt Engstfeld in zijn notitieboekje de verkoop van dit motief.

Het oude Brugge

Olie op doek, 1921, 54 cm x 45 cm

Het schilderij toont de Rozenhoedkaai in Brugge – vandaag nog steeds één van de meest gefotografeerde motieven in de stad.

In het notitieboekje van de kunstenaar duikt een eerste versie van dit motief in 1913 op. Engstfeld heeft niettemin later nog tenminste 5 reproducties van dit schilderij gemaakt en verkocht. De hier getoonde versie stamt uit 1921, verkocht aan M. Neuhoff uit Bad Godesberg, Bonn, en bij een uitverkoop van een veiling in 2000 door de kleinzoon van de schilder teruggekocht.

Sint-Jakobskerk in Brugge

Olie op hout, na 1920, reproductie van het origineel, 48 cm x 38 cm

Een voorbeeld van Engstfelds toenemende interesse voor interieurs van kerken is dit schilderij van de Sint-Jakobskerk in Brugge. De interesse, die de schilder heeft, aan het door de vensters vallende licht is fascinerend, net als het met veel zorgzaam geënsceneerde contrast tussen de helle buitenwereld en de feestelijk-schemerige sfeer in de kerk. Details worden summier weergegeven. Opvallend aan deze afbeelding van Sint-Jakob is de nonchalance, waarmee Engstfeld het beroemde orgel aan de rechterzijde plaatst.

Zijn interesse gaat vooral uit naar de kerkramen van deze veelvoudig omgebouwde kerk, die op een bijzondere wijze geordend zijn en die afhankelijk van de zonne-instraling voor voortdurend wisselende lichtspelen zorgen. Dit ritmische effect veroorzaakt door architectonische elementen en de lusters getuigen van een groot gevoel voor compositie. De pasteuze verflagen werken dan weer bijna deegachtig. Engstfeld ontdekte de Sint-Jakobskerk in Brugge eerder laat: het eerste schilderij van deze kerk ontstaat pas 1911, terwijl de Sint-Walburgakerk en de Onze-Lieve-Vrouwekerk reeds vanaf 1907 als motief opduiken.

Oude boerderij in Vlaanderen

Olie op hout, 24 cm x 32 cm

Dit schilderij van een boerderij, dat Albert Engstfeld in Vlaanderen creëerde, krijgt door het sterke rood-groen contrast in het oeuvre van de schilder een bijzondere plaats, terwijl de landelijke scène en de boerin treffend passen bij andere motieven van Engstfeld.

Het tafereel is in Zwitsers privé bezit. Waarschijnlijk werd het in 1917 in Düsseldorf als “Oude boerderij in Vlaanderen” gekocht. Dit motief komt in het notitieboekje van Engstfeld slechts één keer voor.

Interieur met doorkijkje

Olie op hout, 13 1/2““ wide by 18 1/2““ high

Interieurs zoals deze, schilderde Albert Engstfeld zeer vaak. Vaak werkte hij als voorbeeld met o.a. het huis van zijn kameraad, de schilder Dreydorff, in Sluis, Nederland, waar hij vaak verbleef. Met een grote zin voor detail worden de verschillende vloertegels weergegeven, die de overgang tussen de kamers aangeven en tegelijkertijd voor veel ornamenteel contrast zorgen in vergelijking met de rustige wanden.

Deze versie van een zeer vaak voorkomend motief was het geschenk van een Duitse emigrant, het hoofd van “Berkshire Knitting Mills” in Reading PA (VS), aan de vader van de huidige bezitster in New York.

Vissersboten aan het strand

Olie op karton, ca. 1925, 41 cm x 16 cm

Net zoals het stilleven met de rozen, stamt ook dit schilderij uit het Düsseldorfse ouderlijke huis, dat tijdens de oorlog volledig werd vernield. “Vissersboten aan het strand” was oorspronkelijk deel van een serie, die Engstfeld in de jaren 20 als decoratie voor de woonkamer creëerde. Dat verklaart ook het eerder ongewone liggende formaat en het ontbreken van een handtekening.

Rozen

Olie op karton, voor 1932, het jaar dat Engstfelds moeder stierf, 28 cm x 36 cm

Rozen, losse of als bos, zijn meermaals als motief terug te vinden in Alberts notitieboekje.

Deze “bloemengroet” heeft Engstfeld voor zijn moeder geschilderd. Uit het ouderlijke huis in de Lorettostraße en dat in de Tweede Wereldoorlog volledig vernield werd, kon dit beeld weliswaar geborgen worden, de zware schade en brandsporen zorgden er niettemin voor dat een omslachtige restauratie noodzakelijk was om het werk in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen.

Koeien in de duinen

Olie op hout, 1932/33, 20 cm x 15 cm

Het schilderij combineert op bijzondere wijze twee motieven: koeien vinden eigenlijk geen voedsel in de karige duinen, maar treft men eerder aan op sappige weiden in de kwelders. In het notitieboekje van de kunstenaar worden vanaf 1909 steeds weer duinmotieven opgesomd. Later, na zijn terugkeer uit Brugge, duikt ook het beeld „Koeienweide“ op.

Tentoongesteld en verkocht werd dit werk in december 1933 tijdens de kersttentoonstelling van de “Vereniging Düsseldorfse Kunstenaars 1904” in de stedelijke Kunsthalle Düsseldorf. Het kon door de kleinzoon van de schilder teruggekocht worden tijdens een veiling in 2007.

Graanschoven

Olie, ca. 1925, 30 cm x 22 cm

„Hooibergen“, „strobergen“ en „graanbergen“ zijn reeds vanaf 1909 terugkerende thema’s in Engstfelds oeuvre. Twee werken uit deze reeks bevinden zich in familiebezit van de kunstenaar.

Boomgaard met pluimvee

Olie op hout, 45x37 cm

Dit motief is de enige in zijn soort en wordt niet in het notitieboekje vermeld. Het schilderij verbindt het impressionistische gevoel voor lichtstemming met een zorgvuldige compositie van de landelijke elementen. Bijna centraal vormt een kale bomenrij de horizon, waarboven een vriendelijke, deels bewolkte hemel zich verheft. De bomen op de voorgrond lopen al uit, hun donkere stammen en takjes, zo ook de in het gras scharrelende kippen brengen ritme in het beeld.

Portret van Wilhelm Fabry

Olie op hout, ca. 1935, kleine reproductie van het origineel, 29 cm x 23 cm

De wondarts en stichter van de moderne chirurgie Guilelmus Fabricius Hildanus (Wilhelm Fabry) (Hilden 1560 – 1634 Bern), was de meest beroemde burger van Hilden, waar Engstfeld sinds 1919 woonde. De Stad Hilden verwierf in 1935 voor haar Heimatmuseum een van Albert Engstfeld geschilderd portret van de arts. Als voorbeeld voor het schilderij diende een kopergravure, het zogenaamde “Kölner Bild”, dat Wilhelm Fabry op 52-jairge leeftijd portretteert en dat Engstfeld in kleur vertaalde. Het origineel is nog steeds in het “Wilhelm Fabry Museum” in Hilden te zien.

Oude molen bij Münstermaifeld

Olie op hout, 1935, 36,5 cm x 28 cm

In 1935 nam Engstfeld voor meerdere weken aan de „Gemeinschaftswerk Kunst und Künstler des Kreises Mayen“ deel. De „Oude molen“ is deel van een reeks van schilderijen, die hij in Münstermaifeld en omstreken schiep.

Marktszene

Olie op hout, 22 x 29 cm, gesigneerd onderaan rechts

Markten zijn een belangrijk motief in het oeuvre van Engstfeld. „Op de markt“, zoals op dit schilderij, telt daartoe, maar ook thematische markten zoals bloemen-, aardewerk- en vismarkten. Intussen zijn ongeveer 20 verschillende motieven van markten bekend.

De scriptie behandelt dit thema uitgebreid in het hoofdstuk 5.1.2.1, p. 58-65

Bloemenmarkt

Olie op hout, 27 x 36 cm, gesigneerd onderaan rechts

Hier een voorbeeld van een bloemenmarkt.

Uit de scriptie, hoofdstuk 5.1.2.1, p. 58-65

De villa van een ondernemer in Hilden omstreeks 1930

Olie op doek, 34 x 40 cm, gesigneerd onderdaan links

Eén van de weinige schilderijen van Engstfeld met een motief uit Hilden

Het toont de façade en een deel van de tuin van de villa.

Toen de fabriek werd afgebroken 1981, werd het samen met een ander werk van Engstfeld, door een werker gered uit een bureau in de fabriek.